De cijfers liegen er niet om. Er zijn steeds meer fietsongelukken met ernstig (hersen)letsel tot gevolg. Op 20 april is de eerste landelijke dag van de fietshelm. Het doel: het belang van de fietshelm onder de aandacht brengen, vooral bij ouderen en kinderen. Het dragen van een helm vermindert de kans op ernstig hersenletsel met 60 procent, een dodelijk hersenletsel zelfs met 71 procent. “Het gaat echt om bewustwording. Hopelijk is een fietshelm straks normaal in het straatbeeld”, zegt neuroloog in opleiding Annemijn Algra van het UMC Utrecht.

Op de Spoedeisende Hulp (SEH) van het UMC Utrecht ziet Annemijn vooral veel oudere fietsslachtoffers met schedel- en/of hersenletsel. Gevallen door plotseling remmen, een verkeerde inschatting van hun snelheid of ‘gewoon’ een stoepje geraakt. Opvallend: het zijn vaak fietsslachtoffers met een e-bike en zónder fietshelm. Annemijn: “Een fietshelm hoort er in Nederland nog niet bij, in tegenstelling tot landen zoals Denemarken. Daar nemen ze eventuele barrières door middel van ludieke campagnes weg. Hier vinden mensen een fietshelm vaak onpraktisch en onnodig. Waar laat je die helm als je even naar de winkel gaat? Gelukkig is er door initiatieven als fietscursussen voor ouderen, voorlichting op basisscholen en door een speciale dag als deze nu veel meer bewustwording over het belang van veilig – dus met fietshelm – fietsen.”

Meer ongelukken door snelheid, drukte en toename fietsuren

 Het aantal fietsers dat bij een ongeluk ernstig gewond raakt, nam de afgelopen tien jaar met bijna eenderde toe. Vollere fietspaden, snellere fietsen, meer ouderen op de fiets. Maar vooral: elektrische fietsen zijn steeds normaler in het verkeer. Ook neemt het aantal fietsuren in Nederland toe, steeds meer mensen ruilen een scooter in voor een e-bike. Annemijn: “Het is moeilijk om een oorzaak aan te wijzen voor het toenemende aantal fietsongelukken, maar het heeft wel voor een deel met e-bikes te maken. Fietsers die een ongeluk krijgen op een e-bike hebben vaak kans op multitrauma. Dat wil zeggen: een schedel en/of hersenletsel en ook breuken of bloedingen elders in het lichaam. Een fietshelm is dan een kleine interventie om veel leed te besparen en zorgt ervoor dat de klap van de val wordt verdeeld over een groter oppervlak. Een helm op de fiets moet een gewoonte worden, net zoals de skihelm: dat is ook gelukt.”

Bescherm het hoofd en de hersenen van kinderen

Ook voor kinderen is het dragen van een fietshelm belangrijk. Tijdens de kinderleeftijd, pubertijd tot in de jong volwassenheid (tot 25-30 jaar oud) ontwikkelen de hersenen zich sterk. Een hersenletsel kan dan ernstige, blijvende gevolgen hebben door verstoring van de gezonde hersenontwikkeling. Hoogleraar kinderrevalidatiegeneeskunde Jan Willem Gorter: “Doodzonde natuurlijk als je goed kunt leren, maar dat je door een val op je hoofd als kind later moeite hebt met activiteiten plannen. Je hele toekomst kan er toch anders en minder goed uit komen te zien: denk aan zelfstandig wonen, werken, vriendschappen ontwikkelen en een relatie. Omdat hersenletsel bij kinderen en jongeren zo'n grote impact heeft, en het risico op overlijden en hersenletsel sterk vermindert door het dragen van een fietshelm, hoop ik dat in Nederland het voor kinderen de nieuwe norm wordt. Daarbij valt verplichten van een helm te overwegen, net zoals in andere landen als Canada.”

Goed voorbeeld doet goed volgen

Kinderen zijn vaak kwetsbaar in het verkeer door hun motoriek: balans houden op de fiets terwijl je ook je hand moet uitsteken is voor kinderen tussen zeven en tien jaar nog lastig. Kinderen hebben ook minder in- en overzicht in het verkeer en gedragen zij zich vaak impulsief. Veiligheid is bij kinderen op de fiets dan ook van levensbelang en ze hebben behoefte aan duidelijkheid en regels die voor iedereen gelden. Jan Willem: “In bijna geen ander land dan in Nederland zijn kinderen zo in staat om buiten aan hun lichamelijke beweging te komen. Het is dus ontzettend belangrijk dat zij fietsen. Maar wel veilig! Ouders en wij allemaal in de maatschappij hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen we kinderen kansen bieden om zich te ontwikkelen. En te zorgen dat de risico’s op letsel minimaal zijn en dat zij veilig kunnen fietsen. Laten we er samen voor zorgen dat het dragen van een fietshelm de normaalste zaak wordt. Goed voorbeeld doet goed volgen.”

De Landelijke Dag van de Fietshelm 2022 is een initiatief van Artsen voor Veilig Fietsen in samenwerking met het HersenStrijd fonds en de Hersenstichting.